Polskie firmy produkcyjne a gospodarka obiegu zamkniętego

Badanie „Potencjał gospodarki obiegu zamkniętego. Wykorzystanie surowców wtórnych przez przedsiębiorstwa produkcyjne”[1] przeprowadzono w Polsce na grupie 400 firm. Raport z niego, opracowany przez Politykę Insight, pokazuje, że przedsiębiorcy mają jeszcze wiele do zrobienia w dziedzinie gospodarki obiegu zamkniętego (GOZ), mimo że większość respondentów generuje odpady nadające się do recyklingu. 

NISKA ŚWIADOMOŚĆ PRZEDSIĘBIORCÓW NT. GOZ

Polskie firmy produkcyjne dzielą się niemal równo na te, które znają i rozumieją pojęcie gospodarki obiegu zamkniętego (GOZ) oraz te, które takiej wiedzy nie mają. Oba typy są równomiernie reprezentowane, ponieważ żadna z cech badanych przedsiębiorstw nie różnicuje poziomu świadomości GOZ.

Zaledwie 37% badanych firm deklaruje przy tym podejmowanie działań związanych z modelem gospodarki obiegu zamkniętego, podczas gdy 63% odpowiedziało negatywnie. Praktyki wdrażane przez firmy, to głównie ponowne wykorzystanie odpadów i opakowań (45,7%), a także segregacja odpadów/śmieci (26,3%). Recykling jest rozwiązaniem stosowanym przez 14,3% badanych.

CZAS NA CYRKULARNE PRZYSPIESZENIE

W przeprowadzonych badaniach dotychczas większość przedsiębiorców najczęściej kojarzyła GOZ z ponownym wykorzystaniem surowców, produktów lub odpadów. Niemniej, gdy skonfrontowano ich z katalogiem możliwych elementów w łańcuchu wartości, wielu z nich wskazało na inne etapy procesu, takie jak projektowanie i dystrybucja. To sugeruje, że sprowadzanie GOZ jedynie do ponownego wykorzystania odpadów wynika raczej z braku informacji lub edukacji. Do tego stosowane przez firmy praktyki z obszaru GOZ są na dość podstawowym poziomie, a ich wykorzystanie i tak dalekie od powszechnego. 

- "Stena Recycling od kilku lat realizuje działania na rzecz budowania świadomości, że zamykanie obiegu surowców, wykorzystanie materiałów z recyklingu oraz minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów nie tylko przyczyniają się do ochrony środowiska, ale również stanowią szansę na redukcję kosztów, wzrost efektywności oraz budowanie przewagi konkurencyjnej. Mamy nadzieję, że przedstawione w raporcie wnioski i rekomendacje będą inspiracją dla polskich firm do wprowadzenia realnych zmian i przyspieszenia transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym w Polsce. Materiały pochodzące z recyklingu, których potrzebujemy, aby zbudować lepszą przyszłość, już tu są. Wszystko, co musimy zrobić, to je wykorzystać ponownie lub przetworzyć." – podkreśla Aleksandra Surdykowska, PR & Marketing Manager Stena Recycling.

RZECZYWISTOŚĆ VERSUS POTENCJAŁ

W raporcie stwierdzono, że 78,8% polskich firm wytwarza odpady nadające się do recyklingu, ale tylko około połowa z nich wykorzystuje surowce wtórne w procesie produkcji. Oznacza to, że istnieje ogromny potencjał związany z redukcją ilości wytwarzanych odpadów, ich ponownym wykorzystaniem, przetwarzaniem, odnawianiem produktów i odzyskiem zasobów w procesie produkcji. Ponad połowa przedsiębiorstw w Polsce może rozważyć praktyczne zastosowanie koncepcji gospodarki obiegu zamkniętego. Jednak wyniki badania pokazują, że tylko 11,5% firm inwestuje w rozwiązania z zakresu gospodarki obiegu zamkniętego, podczas gdy kolejne 16,7% ma takie plany. W miarę rosnącego znaczenia raportowania ESG, coraz więcej firm będzie jednak musiało uwzględnić koncepcję GOZ i dostarczać odpowiednie dane, nawet jeśli same nie będą bezpośrednio objęte tym obowiązkiem, ze względu na swoją rolę w łańcuchach dostaw.

GOZ – CO BLOKUJE FIRMY

Z raportu wynika, że główne powody niskiego wykorzystania rozwiązań GOZ to spodziewana kosztochłonność wprowadzanych zmian (ponad 63%) oraz brak wiedzy na temat możliwości finansowania. Obawiają się również wysokiego stopnia skomplikowania procesu zmiany działań produkcyjnych na charakterystyczne dla obiegu zamkniętego (ponad 60% respondentów). Dla niektórych firm, niewielki rozmiar przedsiębiorstwa (20%) lub charakterystyka branży (prawie 22%) są powodem braku inwestycji w gospodarkę cyrkularną.

POTENCJALNE KORZYŚCI Z GOZ

Pomimo barier, firmy dostrzegają jednak korzyści płynące z GOZ. Wiedzą, że zmniejszenie ilości odpadów, ponowne wykorzystanie surowców, przetwarzanie i odnawianie produktów może przyczynić się do zmniejszenia kosztów, wzrostu efektywności i budowania przewagi konkurencyjnej. - „To obiecujący znak, że dostrzegają korzyści z wdrażania praktyk cyrkularnych, zwłaszcza że ten potencjał w firmach jest ogromny. Wierzymy, że poprzez budowanie partnerstw i zaangażowanie wszystkich podmiotów w łańcuchu wartości, możemy osiągnąć znacznie więcej niż dziś na rzecz zamknięcia obiegu materiałów i surowców. To nie tylko przyczyni się do wzmocnienia firm i wzrostu konkurencyjności przemysłu, ale również będzie miało pozytywny wpływ na ochronę środowiska” – dodaje Surdykowska.

CYRKULARNOŚĆ W POLSCE NA TLE EUROPY

W 2021 r. wskaźnik cyrkularności w Europie prezentował spore zróżnicowanie. Najwyższe wartości odnotowano w Holandii (33,8%), Belgii (20,5%) i Francji (19,8%), podczas gdy najniższe wyniki zanotowano w Rumunii (1,4%), Irlandii i Finlandii (2%). Polska osiągnęła poziom 9,1%, co jest dość dobrą wartością. Wskaźnik ten charakteryzuje się dużą zmiennością. Po latach stabilnego wzrostu w okresie 2010–2014, w 2020 r. spadł do najniższego poziomu, czyli 7,5%. Przyczyną różnic we wskaźniku cyrkularności w poszczególnych państwach członkowskich UE są ilość zasobów poddawanych recyklingowi oraz czynniki strukturalne w gospodarkach.

PODSUMOWANIE

Badanie przeprowadzone wśród 400 firm na polskim rynku dostarcza cennych informacji na temat aktualnej sytuacji i przyszłych perspektyw związanych z gospodarką obiegu zamkniętego w Polsce. Wnioski, które płyną z badania mogą przyspieszyć proces transformacji i podkreślić korzyści, jakie można osiągnąć dzięki zastosowaniu koncepcji GOZ

[1] * W badaniu ankietowym: wzięło udział 400 firm, z czego w 94,1% dominuje kapitał polski, a w 3,2% zagraniczny. Prawie połowa z nich (178) działa na rynku od ponad 20 lat, a najmniej liczną pod tym względem jest grupa firm najmłodszych (rok lub krócej na rynku), których było tylko 18. Wśród respondentów najczęściej występowały firmy o przychodach od 1 do 5 mln rocznie (91), choć niewiele mniejszą liczebność miał przedział 100–500 tys. (81 firm). Raport został przygotowany przez Politykę Insight. Partnerem raportu Potencjał gospodarki obiegu zamkniętego. Wykorzystanie surowców wtórnych przez przedsiębiorstwa produkcyjne jest Stena Recycling, lider w dziedzinie recyklingu i zrównoważonego rozwoju, Rekopol Organizacja Odzysku Opakowań, a autorkami są dr hab. Ewelina Szczech-Pietkiewicz prof. SGH i dr Katarzyna Dębska Polityka Insight. Badania ankietowe zrealizowała firma Smartscope.